Karin Wesselink

Het is altijd lawaaiig en druk in de smalle straatjes van Varanasi. Riksja’s en auto’s rijden toeterend langs hoog opgestapelde boomstammen en takken. Houthandelaren doen op de stoep zaken met rouwende families, vrouwen huilen en mannen chanten de naam van Rama, een van de hindoegoden. Vaak ziet Seema onderweg naar school in doeken gewikkelde lichamen, rustend op bamboe dragers. Sommigen versierd met bloemenslingers. Voor hindoes is Varanasi een van de meest heilige plekken op de wereld. Ze geloven dat Shiva, een van hun goden, deze stad heeft gesticht. Als je as hier in de Ganges wordt uitgestrooid, dan hoeft je ziel niet opnieuw geboren te worden. Dat zien hindoes als verlichting en dat is een van de belangrijkste dingen in het leven van een hindoe. Hoogbejaarde of ongeneeslijk zieke gelovigen reizen daarom naar Varanasi om hier hun laatste dagen te slijten. Als je hier sterft, weet je zeker dat je as hier uitgestrooid kan worden. Anderen brengen met familie of naaste buren een overleden geliefde voor een traditionele crematie op hout in de open lucht. Pelgrims en toeristen uit binnen- en buitenland komen ook in grote aantallen. Zij zijn gewoon nieuwsgierig en willen de uitgebreide rituelen met eigen ogen zien. 

Voor Seema is alle drukte en belangstelling doodgewoon. Alles gaat zoals het al jaren gaat. Ze stelt er geen vragen over en heeft er geen mening over. Zij probeert deze ochtend, net als altijd, op tijd in de klas te komen en ze trekt wat extra aan de hand van haar broertje als ze weer langs een groep treurenden lopen. Zij is de eerste in haar gezin die leert lezen en schrijven. “Mijn ouders zijn nooit naar school geweest. Ik hoop dat ik later kan gaan studeren. Veel verder kijk ik niet.” Vrouwen in haar familie doen het huishouden en blijven vooral binnen. De mannen hebben een bijzondere taak. Al generaties lang bewaken zij het vuur in de tempel dat ze doorgeven aan degene die de brandstapel aansteekt. Vroeger was dit een erebaantje en kregen ze soms een stuk land als beloning. Nu worden ze gediscrimineerd, ze worden als ‘vies’ gezien doordat ze in de buurt van de doden komen. Het is voor hen moeilijk een andere baan te vinden. 

Kastenstelsel

Seema en haar familie behoren tot de laagste kaste in het zogenaamde kastenstelsel van India. De samenleving bestaat uit verschillende kasten en deze groepen worden niet gelijkwaardig behandeld. Hindoes geloven dat als je in de ene kaste geboren bent, je voor altijd in die kaste zult blijven. Mensen uit de laagste kaste knappen meestal de zware en smerige klussen op.
 

Seema’s vader werkt slechts eens in de vier maanden op de plek van de brandstapels. Het werk moet verdeeld worden tussen alle familieleden. Seema: “Als hij dan thuiskomt, stinkt hij naar rook. Hij gaat zich eerst uitgebreid wassen voordat hij ons aanraakt of gaat eten of drinken.” De rest van de tijd verkoopt haar vader de doeken waar de doden in worden gewikkeld, de witte gewaden die de rouwenden dragen en ghee: een soort vloeibare boter waarmee het hoofd van de overledene wordt ingesmeerd om de crematie te versnellen.
Het cremeren op brandstapels heeft ook een paar nadelen. Jaarlijks worden er in India zo’n 50 miljoen bomen gekapt, alleen voor de traditionele crematies. Gemiddeld is zo’n 300 kilo hout nodig om een lichaam helemaal te verbranden. Pas dan zou de ziel die verlichting krijgen. Maar niet iedereen heeft geld voor zoveel hout. Het gebeurt weleens dat de nabestaanden niet wachten tot het hele lichaam is verbrand en dan belanden er weleens wat lichaamsdelen in de Ganges. Niet iedereen vindt dat een fris idee. Zo’n traditionele crematie op hout is ook nog eens tien keer duurder dan een crematie in een elektrisch crematorium. Die zijn er namelijk ook in Varanasi. En ook daar kunnen de overblijfselen verzameld worden en in de Ganges uitgestrooid.
Wat minder traditioneel gelovige hindoes kiezen voor zo’n moderne crematie omdat het minder tijd kost én beter voor het milieu is. Want bij een crematie in de open lucht op een brandstapel komt heel wat  CO2 vrij. Streng gelovigen zijn hier niet voor te porren. Ze vrezen dat hun ziel dan geen verlichting krijgt en dat is voor hen het allerbelangrijkste. Seema’s vader is dan ook totaal niet bang dat zijn bron van inkomsten zal verdwijnen. Wel hoopt hij dat zijn zoon een andere baan zal vinden, want ondertussen is de familie zo groot geworden, dat er niet voor iedereen genoeg mee te verdienen is. 

Brede betonnen trappen voeren naar een smalle strook land naast de Ganges. Hier veranderen de boomstammen en takken in brandstapels. Er zijn altijd wel een paar crematies tegelijk bezig. De hitte slaat de rouwende nabestaanden en toeschouwers in hun gezichten, de vlammen zorgen voor een waas voor hun ogen en de rook prikt in hun ogen en longen. Volgens de tradities zijn vrouwen en meisjes hier niet welkom. Waarom precies niet, is moeilijk uit te leggen. De een zegt: ‘omdat het altijd al zo is geweest’. De ander vindt vrouwen te gevoelig, of fysiek niet sterk genoeg om een dode te tillen of een brandstapel te maken. Er wordt ook wel gedacht dat vrouwen onrein zijn en dat de aanwezigheid van vrouwen een vloek is waardoor de ziel van de dode geen verlichting krijgt.

Hindoepriester

Daarom heeft Rohit (10) vandaag een heel belangrijke taak. Hij moet de brandstapel van zijn broer (22) aansteken. Meestal doet de oudste zoon van de overledene dit, maar Rohit’s broer had nog geen zonen. In dat geval wordt iemand anders gekozen. Het gezin komt uit het dorp Chaundali, zo’n 45 kilometer verderop. Rohit begon zijn dag in Varanasi met het kaalscheren van zijn hoofd, als teken van rouw en om zichzelf te reinigen. Daarna bond hij een witte lap om zijn lichaam. Een hindoepriester gidst hem nu door alle rituelen, die uren duren. Als er van zijn broer niet veel meer over is dan botjes en as, gooit Rohit vier keer water uit de rivier op het vuur. Met een flinke zwaai belandt de volle kruik de vijfde keer op de brandstapel. Nu is het tijd voor zijn eigen onderdompeling in de Ganges, om hem schoon te wassen. Hierna trekt hij zijn spijkerbroek weer aan en gaat de familie terug naar het dorp.

"Hier zit al mijn speelgoed in", vertelt Ethan terwijl hij de deksel van een opbergbox haalt. Het is niet veel. Een paar pluche knuffels en wat dingen waarvan hij zelf niet eens meer weet wat het is of van wie hij het heeft gekregen. “Ik speel eigenlijk alleen maar op vrijdag in het park tegenover m’n school met mijn vrienden en onze magic rulers.” De magic ruler van Ethan is geproduceerd door een fabriek in China en gekocht via een Chinese app. Er zijn een heleboel van dit soort kubusslangen te koop, uit verschillende fabrieken. Ethan is er niet echt mee bezig wat origineel is en welke namaak. “Maar ik let wel op de kwaliteit, of het goed buigt en niet snel stuk gaat.” Hij kreeg z’n eerste drie jaar geleden omdat zijn school er een wedstrijd in organiseerde. “En nu doen we zelf wedstrijdjes in het park: wie het snelst een figuur kan maken wint. Ik ben de tweede van ons groepje en kan een pinguïn binnen 30 seconden.”

Ethan is niet de enige die weinig met speelgoed speelt. Kinderen in China hebben vaak lange schooldagen en na schooltijd zijn ze druk met huis- werk en bijlessen. Veel ouders in China willen dat hun kinderen ergens de beste in worden of dat ze in elk geval hoge cijfers halen. Zo hopen ze dat hun kinderen later een goede baan krijgen. En kinderen spelen ook steeds minder met traditioneel speelgoed, maar meer met speelgoed waar ze wat van leren. Zoals dus die magic ruler die werd aangeraden door school. Je moet namelijk best creatief zijn om een vorm te maken. En je krijgt er ruimtelijk inzicht van.

Lange dagen

“Van maandag tot en met donderdag ben ik alleen bezig met school. Vaak ga ik pas om tien uur ’s avonds naar bed omdat ik m’n opdrachten nog niet af heb. Ik heb extra Engelse les, speel piano en leer kalligrafie. Dat is Chinees schoonschrijven. Twee keer in de week ga ik sporten. Ik doe aan de vecht- sport krav maga. Daardoor kan ik even ontspannen.” 80 procent van al het speelgoed ter wereld wordt gemaakt in China. Als dat speelgoed verkocht wordt in Europa, moet er een CE-keurmerk op staan. Dat betekent dat het veilig is. Veel buitenlandse merken en bedrijven laten hun speelgoed maken in Chinese fabrieken. Dat heeft te maken met de lage kosten. Arbeiders in China krijgen minder betaald dan in andere landen en er zijn heel veel mensen op zoek naar werk. Ze maken vaak lange dagen, van wel twaalf uur.

Ethan komt nooit in een speelgoedwinkel. “Mijn ouders kopen alles online.” Wel ziet hij vaak kooplui in het park tegenover zijn school. Die komen daar met hun rolkoffer of fiets vol met goedkoop, plastic speelgoed. Ethan heeft hier nog nooit iets gekocht. “Ik weet niet precies waar het vandaan komt en hoe het is geproduceerd.” Chinees speelgoed heeft een slechte naam. De Chinese media hebben het daar trouwens niet over. Een van de redenen is dat ze hun eigen land niet willen zwartmaken. Een andere reden is dat er geen onafhankelijke kritische journaistiek is. Toch kennen veel mensen de schandalen. Fabrieken gebruiken bijvoorbeeld verf die slecht is voor de gezondheid. Of er worden gevaarlijke stoffen in het speelgoed aangetroffen. Mensen die het kunnen betalen, kiezen daarom eerder voor geïmporteerd speelgoed of speelgoed van een buitenlands merk dat gemaakt wordt in een van de 10.000 speelgoedfabrieken in China.

Uitproberen

Na een reis van een uur met de metro komt Ethan aan bij de speelgoedbeurs. De afgelopen week presenteerden bedrijven uit de hele wereld hun nieuwste speelgoed. Deze zaterdag is speciaal voor kinderen die alles mogen uitproberen. Bij de incheckbalie krijgt Ethan een plattegrond. Deze beurs is net zo groot als wel dertig voetbalvelden. Overal waar hij kijkt, staat speelgoed dat hij nog nooit eerder heeft gezien. Wel veel van plastic en veel kant-en-klare dingen om mee te spelen. Maar dan ziet hij een verkeersplein gebouwd met iets dat verdacht veel lijkt op Lego.

“Ik heb thuis één doos van Lego, met 367 stukjes. Die heb ik niet geteld, maar dat getal staat op de verpakking. Ik maak er telkens iets anders van: auto’s en vliegtuigen, bijvoorbeeld.” Ethan zag het goed, maar waar hij nu naar kijkt is Chinese namaak. “Mijn Lego is geïmporteerd.” Dat importeren hoeft trouwens niet meer. Sinds kort heeft het Deense bedrijf ook een fabriek in China om de blokjes voor de Aziatische markt te produceren. Ethan wandelt naar het volgende kraampje. Hier staan wel heel bijzondere drinkflessen: met een ingebouwd scherm waar van alles op gebeurt als je een slok neemt. De goedkoopste kost vijfenzeventig euro. “Wel gaaf, maar erg duur! Die zal ik nooit krijgen van mijn ouders.” In de verte ziet hij kinderen rondjes rijden op een gemotoriseerd skateboard. Natuurlijk wil Ethan het uitproberen. Hij gaat zitten en trapt het gaspedaal in. Maar het werkt niet. “Nou, die hoef ik dus ook niet te hebben.”

Dan kijkt hij op zijn horloge: een Xiao Mi smartwatch uit de Chinese stad Bejing. Eigenlijk ook een soort speelgoed. “Nee, hoor. Dit is voor m’n veiligheid en zodat ik m’n ouders altijd kan bereiken. Het is trouwens een oud model. Mijn klasgenoten hebben veel nieuwere.” En dan blijft het even stil. “Mam!”, roept hij tegen zijn pols. “Mag ik hier alsjeblieft twintig minuten langer blijven? Ik beloof dat ik niet te laat kom voor de verjaardagslunch van oma!”

"Ik speel het liefst op een Amerikaanse server tegen gamers uit Amerika. Die zijn beter dan de Aziatische”, vertelt Taksh in zijn slaapkamer. “Aan de andere kant: als ik op een Aziatische server zit, dan maak ik soms nieuwe online vrienden met wie ik in het Hindi tips kan uitwisselen.” In het weekend zat hij wel tien uur per dag te gamen, maar daar steken z’n ouders sinds zijn laatste rapport een stokje voor. “Mijn cijfers waren erg achteruit gegaan en nu moet ik meer tijd aan school besteden.” 
Zijn ouders willen voorkomen dat hij verslaafd raakt aan gamen. Ook op school hebben ze het over gameverslaving gehad. Een van de ouders kwam klagen bij de docenten dat kinderen te veel achter de computer zitten en te weinig met school bezig zijn. Maar Taksh maakt zich nergens zorgen over. “Ik wil gewoon een betere gamer worden en dan moet je veel oefenen.”

Miljoenen

Uit onderzoek bleek vorig jaar dat in Amerika de meeste online spelletjes worden gespeeld. India staat met stip op de tweede plek. Dat is niet zo gek, omdat het een enorm groot land is met heel veel inwoners. Alleen al in de hoofdstad New Delhi wonen ruim 21 miljoen mensen. Om te vergelijken: in Nederland wonen er 17 miljoen. Indiërs lopen daarnaast vaak voorop als het gaat om technische ontwikkelingen en helemaal sinds internet hier voor meer mensen betaalbaar is geworden, wordt er flink gegamed. De gemiddelde leeftijd van gamers in India is 24 jaar. Een jaar jonger dan het gemiddelde wereldwijd.

Verjaardag

Op de derde verdieping van een mega winkelcentrum in de buitenwijk van New Delhi is The Gaming Vegas: een spelletjeshal. Kinderen, maar ook vol- wassenen komen hier gamen. Een van hen is vaste bezoeker Atharva die hier vandaag z’n verjaardag viert met vijftien vrienden. “Mijn vorige verjaardagen vierden we bij Domino’s of McDonalds. Nu wilde ik een keer iets anders doen. En ik ben groot fan van PlayStation games, zoals Uncharted 4, Uncharted Task, Infinity, FIFA 19 en nog veel meer.

Half uur

Ik speel ze ook thuis op m’n computer, maar ik mag maar een half uur per dag. Dan moet ik ‘m van mijn moeder uitzetten. Hier in het winkelcentrum kom ik ook niet zo vaak. Ik mag eens per twee weken en dan maar een kwartiertje.” Dat ze daar eerst tien kilometer voor moeten rijden met de auto, vindt hij niet erg. “Het voelt als een luxe uitje.” Atharva kent geen andere plek waar je kunt gamen, er zijn geen internetcafés meer zoals vroeger en veel game-hallen sloten hun deuren of zijn alleen nog open tijdens de zomervakantie. Steeds meer mensen hebben nu thuis of op hun mobiele telefoon internet en hoeven niet in een openbare ruimte te gamen. “Ik kom hier nu ongeveer drie jaar, vanaf het begin. Het is hier wel altijd druk, maar toch denk ik dat de meeste mensen liever thuis gamen.” Een half uurtje kost hier 100 Indiase roepie, dat is omgerekend 1 euro en vijftien cent. “Voor sommige mensen is dat te duur.

Koptelefoon

Zo begon Taksh ook met gamen, op de telefoon van z’n moeder. “Ik speelde Temple Run.” Gamen in een winkelcentrum vindt Taksh maar niks.
“Ik heb net een nieuwe koptelefoon gekocht met geluidse ecten. Daardoor kan ik tegenspelers beter horen aankomen. In een game-hal is heel veel ander geluid, dan kun je je niet concentreren.” Taksh realiseert zich dat hij mazzel heeft dat zijn ouders hem voor z’n twaalfde verjaardag een X-box konden geven. “Niet iedereen kan zich een spel veroorloven dat 4000 roepies per drie maanden kost.”

Onrustig en chagrijnig

Bijna al z’n vrije tijd gaat op aan gamen, toch vindt Taksh niet dat hij verslaafd is. “Mijn vrienden spelen nog veel langer dan ik. Sommigen wel zestien uur per dag. Ik merk zelf wel dat als ik langer dan drie uur speel, mijn concentratie minder wordt. Dus ik stop uit mezelf.” Maar dan bemoeit zijn moeder zich met het gesprek. Zij vertelt dat ze merkt dat Taksh heel onrustig wordt als hij een tijdje niet heeft gespeeld. “Dan wil hij het liefst zo snel mogelijk weer verder. Als dat dan niet mag of kan, dan wordt hij chagrijnig.” Taksh lacht.
“Nou, ik word vooral chagrijnig als ik aan het verliezen ben. Dat klopt wel: mijn humeur hangt af van hoe goed het gamen gaat. Als het niet goed gaat, dan speel ik het liefst net zo lang door tot het beter gaat.” Dat veel mensen zich zorgen maken over agressiviteit als je schietspelletjes doet, snapt Taksh niet. “Ik merk dat niet bij mezelf en ook niet bij mijn vrienden.”

Verleiding

Taksh mag sinds kort niet meer in zijn eigen kamer gamen, maar moet dat in de slaapkamer van z’n ouders doen. Daar staat wel een groter scherm, maar relaxed vindt hij dat niet. “Ze houden me de hele tijd in de gaten en ik kan niet meer tot midder- nacht doorgaan.” En wat Taksh misschien nog wel het meest irritant vindt: zijn moeder verstopt na het gamen de controller in een kast waar hij geen sleutel van heeft. Zo komt hij niet in de verleiding om langer door te spelen. Wat doet hij nu met de tijd die hij overheeft? “Soms ga ik voetballen met vrienden, maar eigenlijk praten we dan vooral ook over gamen.” En wat deed hij voordat Fortnite bestond? “Ik voetbalde, of speelde cricket in het park. Speelgoed heb ik niet en hoef ik ook niet. Het interesseert me niet. Eén keer kreeg ik bij een spel per ongeluk een cadeau voor een meisje: een Barbie. Die heb ik toen ter plekke kapotgemaakt.”

“Samen met mijn broer Kwame heb ik deze vrachtwagens gemaakt. Die blikjes vonden we tussen het vuilnis. We hebben ze wel eerst goed schoongemaakt natuurlijk!”

Hoe hebben jullie dit gemaakt?

“Kwame weet precies hoe het moet. Dat heeft hij geleerd van andere jongens. Iedereen hier in de buurt weet hoe je ze moet maken. Hij knipt eerst de blikjes in stukken. Ik houd ze daarna vast terwijl hij ze aan elkaar vast spijkert. Die spijkers hebben we ook op straat gevonden.”

Is dit je lievelingsspeelgoed?

“Ik speel heel graag met auto’s, maar als ik moet kiezen toch het liefst met een pluche pop. Ze is zo lekker zacht. Die hebben we op de tweedehands markt gekocht, voor ongeveer 7 euro. Dat is erg veel geld, dus ik heb er maar één en daar ben ik heel zuinig op. Als ik geld zou hebben, dan zou ik een échte speelgoedauto van plastic uit China voor m’n broer kopen.”

“Als mensen een oorlog hebben meegemaakt, vinden ze het misschien wel gek dat kinderen met speelgoedwapens spelen. Mijn oma bijvoorbeeld. Maar ik heb haar nooit verteld dat ik dat doe. Mijn ouders vinden alles prima, mijn vader speelt zelf ook schietspelletjes op de computer: Tank World. Ik heb wel eens gehoord van kindsoldaten die gedwongen worden om in een oorlog mensen te vermoorden. Dat lijkt me vreselijk, als iemand zegt dat je dat dat moet doen en dat je anders zelf doodgaat. Hier denk ik niet aan als ik met m’n boog speel. Het is voor mij gewoon speelgoed. Ik ben nu ook niet ineens helemaal gek van kruisbogen.Ik heb bijvoorbeeld The Hunger Games nog niet eens gezien, terwijl de hoofdpersoon Katniss een boog als wapen heeft. Ik speel liever buiten, dan dat ik films kijk.
Ik wil ook niet nu ineens een kruisboog en op schietles. Ik speel al korfbal en dat vind ik heel leuk. Ik heb alleen een echt wapen bij een politieagent gezien, maar dat telt niet als een wapen vind ik. In mijn wijk is nog nooit een schietpartij geweest. Tenminste: niet dat ik weet. Wel is vorig jaar een 14-jarig meisje in Almere overleden door kogels. Maar dat was in een huis, niet op straat. Dus ik ben niet ineens bang dat mij dat ook kan gebeuren. Als ik in Amerika zou wonen, zou ik er banger voor zijn. Daar is het ook veel makkelijker om een wapen te kopen dan hier.”

"Ik speel bijna elke dag met m’n speelgoedwapens. Soms met vrienden, soms met m’n vader. Maar ze mogennooit mee naar school. Ik denk dat het voor de veiligheid is. Als iemand denkt dat het een echt wapen is, kan er paniek ontstaan. Sommige mensen pimpen hun Nerf guns en dan zien ze er meer als echte wapens uit. Ze verven ‘m bijvoorbeeld zwart of zetten er een soort zwarte plaat aan de achterkant op die je bij echte geweren ook ziet. Mijn vrienden en ik gebruiken alleen de originele Nerf guns. In Amerika zijn wel eens schietpartijen op scholen geweest, daarom is iedereen extra voorzichtig. Ik heb nu twee keer meegedaan aan een oefening. Dan leer je wat je het beste kunt doen als zoiets gebeurt. Als de leraar zegt dat er een lockdown is, dan doen ze alle gordijnen dicht en moet je onder je tafel gaan zitten. Daar moet je heel stil blijven zitten, tot je over de intercom hoort dat de schietpartij voorbij is. Dan mag je weer opstaan.
Ik ben niet zo bang dat er ooit een echte schietpartij op mijn school komt. In mijn stad heb ik ook nog nooit een wapenwinkel gezien. Ik weet niet of die er is. Ik heb niemand er ooit over gehoord. Misschien dat ze er meer zijn in andere staten van Amerika. Ik weet dat er veel discussie is over spelen met speelgoedwapens, maar ik denk dat de meeste kinderen heel goed het verschil weten tussen spelen en echt schieten. Ik vind het gewoon heel leuk om te doen. Het is spannend.”

“Natuurlijk hebben we regels: je mag bijvoorbeeld niet op iemands ogen mikken. En je mag elkaar ook niet slaan. Je mag wel geluiden maken om te doen alsof je bent geraakt. In mijn buurt wonen veel getraumatiseerde mensen door de oorlog. Als wij dicht bij hen met onze speelgoedwapens schieten, kunnen ze daar erg van schrikken. Daar houden we rekening mee. Sommige speelgoedwapens klinken heel echt. Die gebruik ik alleen tijdens Poerim, een joodse feestdag. Dan klinkt er meer geknal en wordt er soms vuurwerk afgestoken. 
Ik ben gewend aan wapens, ik ben ermee opgegroeid. Hiervoor woonde ik dichtbij het front. Ik zag vaak soldaten en wapens. Mijn vaderheeft zelf ook een wapen thuis, maar ik weet niet waar het ligt. Daar ben ik niet zo mee bezig. Veel mensen die in de Gazastrook wonen of hebben gewoond, hebben een wapen. Ze willen zichzelf kunnen verdedigen. Hoe dat hier in Tel Aviv is, weet ik niet. Ik weet wel dat je na je militaire dienstplicht je wapen mag houden. Ik ben niet bang voor wapens. Het is net als met honden. Als je zelf een hond hebt, ben je vaak ook niet bang voor honden. Mijn lievelingsspeelgoed is Monopoly en andere bordspellen. Ik houd ervan dat je je hersens moet gebruiken. Spelen met speelgoedwapens, bereidt me voor op mijn leven als soldaat. In Israël moeten jongens verplicht drie jaar in het leger en meisjes twee jaar. Ik kijk daar naar uit, want ik wil een gevechtssoldaat worden. Ik wil het land Israël verdedigen. Zo denkt iedereen in mijn familie erover."

In Caïro doet Zenab (12) ook aan buikdansen, op bruiloften en familiefeesten. “Ik was zes toen ik een danseres op tv zag en toen wilde ik het ook kunnen. Mijn moeder en tantes leerden het me.” In Egypte zie je op bruiloften vaak een professionele buikdanseres. Tenminste: als het bruidspaar uit een rijke familie komt. Een buikdanseres is best duur. Mensen geloven dat een  buikdanseres geluk brengt en ervoor zorgt dat het bruidspaar veel kinderen krijgt.

Meer en meer mensen vinden het nu onfatsoenlijk dat vrouwen hun lichaam zo showen tijdens dansen. Een paar jaar  geleden belandden er zelfs een paar buikdanseressen in de gevangenis omdat ze in een videoclip teveel bloot lieten zien. Zenab: “Ik zou geen professionele buikdanseres willen worden. Mensen zien me dan als iemand die geld verdient met haar lichaam en dan denken ze slecht over me.”

In Zutphen krijgt Meaghan (13) elke donderdagmiddag buikdansles. Haar armen veranderen in kronkelende slangen alsof ze nooit anders heeft gedaan. En haar heupen maken liggende achtjes op de Arabische muziek die ze ook thuis draait. Vijf jaar geleden begon ze met buikdansen en was het ritme nieuw voor haar. Meaghan: “Mijn ouders draaien alleen muziek uit de jaren tachtig. Maar zij dansen niet. Eigenlijk heeft niemand in mijn familie ritmegevoel.”

Meaghan kwam op het idee om te gaan buikdansen door een tip van een vriendin van haar moeder. “Ik vond het moeilijk aan het begin, maar wel meteen heel leuk om zulke sierlijke bewegingen te maken. En het is bijzonder om een dans uit een andere cultuur te leren. Ik zou heel graag op vakantie willen naar het land waar buikdans vandaan komt: Egypte. Maar ik weet niet of ik mijn ouders meekrijg. Ik denk dat ze het te duur vinden.”

“Een paar jaar geleden maakte ik ongemerkt wat dansbewegingen op straat. Mijn vader zei toen heel zacht tegen me dat je in Iran niet in het openbaar mag dansen. Voor kinderen zijn de regels normaal niet zo streng, maar dit was dicht bij een moskee. Ik vond het jammer en ook stom. Verder had ik het toen niet zo in de gaten. Mijn moeder vertelde dat er wel danslessen worden gegeven, maar bij mensen thuis. Niet met jongens en meisjes samen, zoals bij mij tijdens hiphop in Amsterdam.”

Waarom is dat verbod er?

“Toen mijn moeder zo oud was als ik nu, kwam er een revolutie in Iran. Dat is nu negenendertig jaar geleden. Daarvoor was het een vrij land, maar sinds de revolutie moet iedereen verplicht moslim zijn en zich aan strenge geloofsregels houden. Dat merk je aan alles. Vrouwen moeten allemaal een hoofddoek dragen en mogen geen blote armen of benen of iets doorschijnends aan. Vroeger was dat anders: ik heb foto’s van mijn oma’s zonder hoofddoek gezien. Nu mogen meisjes niet eens met hun vader of broertje samen zwemmen, zelfs niet als het zwembad ergens binnen is. Wij zijn thuis niet echt gelovig.”

Wie controleert dat?

“Ik zie in Iran nooit politie op straat, dus wie de regels in de gaten houdt: ik heb geen idee. Mijn moeder heeft wel eens uitgelegd  dat er overal mensen kunnen lopen die op je letten. Als je iets doet wat zij niet netjes vinden kunnen ze je verklikken en aangeven bij de politie. En dan kun je worden opgepakt. Ik denk dat mensen daar wel bang voor zijn, want in Iran zijn er zware straffen.”

“Ja, natuurlijk wel! Iraniërs dansen zich kapot, zegt mijn moeder altijd. Op feestjes van mijn familie in Iran zetten ze een videoclip van Iraanse popmuziek op, gaat de tv heel hard en danst iedereen met elkaar. Het gaat misschien een beetje meer stiekem zodat vreemden het niet zien. En niet zoals hier in Nederland op straat.
Maar toen Iran deze zomer een voetbalwedstrijd tijdens de WK won, gingen mensen wél dansen op straat. Daar kon toen niemand iets aan doen omdat het heel veel mensen tegelijk waren.  Dansvoorstellingen in het theater mogen ook, als je daar een vergunning voor hebt."

Jij doet aan hiphop. Wie danst er nog meer in de familie?

“Mijn tante in Enschede is docente Perzische dans. Dat is haar werk en ze reist de hele wereld over. Ze geeft ook workshops in Iran. Ik vind haar dansstijl wel mooi, maar haar bewegingen zijn heel langzaam. Daar houd ik niet zo van. Ik dans liever lekker snel, zoals bij hiphop. Ook al luister ik thuis nooit naar hiphop muziek. Dat vind ik te hard. Thuis luister ik het liefst naar jazz.”

In juli werden vier populaire Iraanse instagramgebruikers opgepakt vanwege hun dansfoto's en video's die ze op sociale media plaatsten. In Iran is dansen in het openbaar verboden. Ze moesten op tv hun excuses  aanbieden. Dansen was niet hun enige misdaad. De vrouwen droegen ook geen hoofddoek op de beelden.

“Papa, waar gaan we heen?” Majesty-Messiah (9) heeft vandaag niet zoveel geduld. Ze wil bewegen: dánsen! Popski kijkt haar streng aan. “Nu geef ik les en tijdens de les ben ik ‘meester’.” Ondertussen lopen ze stevig door, van de dansschool naar een jongerenclubhuis iets verderop. De buitenkant van dit gebouw is van onder tot boven volgespoten met graffiti.

Graffiti

Majesty-Messiah weet precies wat graffiti en breakdance met elkaar te maken heeft. “Het is onderdeel van de hiphopcultuur, net als rap en dj-en.” Majesty-Messiah wil later net zo goed worden als haar vader. “En ik wil meedoen aan Holland’s Got Talent, net als hij heeft gedaan. Mijn vader is nu 46 en danst al bijna veertig jaar.”

Als de groep bij het clubhuis is aangekomen, inspecteren ze eerst de grond. Glasscherven! Die moeten zo snel mogelijk weg. Dansers zijn zuinig op hun polsen en knieën en dragen daarom beschermers. Maar ze willen ook geen splinters in hun vel. Trots vertelt Majesty-Messiah dat haar vader de eerste was die ging breakdansen in Nederland. De dans komt uit achterstandsbuurten in New York. Met de meest ingewikkelde bewegingen probeerden leden van straatbendes indruk te maken op hun vijanden van andere bendes. Langzaam vervingen deze dansbattles de gewapende strijd tussen de bendes. In die tijd leerde je geen moves op les of via YouTube. Popski: “Je reisde rond en overal op straat leerde je mensen kennen. Als zij iets nieuws deden, deed je ze na.”

Hiphop

Shaynah (11) luistert vol aandacht mee. “Ik doe geen breakdance, maar hiphopdans. Dat is met wat minder trucjes en niet op de grond, maar misschien wil ik ook wel een keer op breakdance. Het ziet er alleen zo moeilijk uit!” Dat er meer jongens dan meisjes aan breakdance doen, zou haar niet tegenhouden. En Majesty-Messiah weet het zeker: “Wij kunnen ook spierballen krijgen. Mijn vader zegt altijd tegen me: 'Zet kracht in je armen. Geen spaghetti armpjes'."
Of ze ook andere dansstijlen leuk vinden, zoals klassiek ballet? Shaynah en Majesty-Messiah schieten tegelijk in de lach. “Nee, dat vinden we hartstikke saai. Wel knap, hoor. Die trucjes. Maar wij willen stoer dansen.”

De groep dansers in een klein stadje net buiten Kiev, knielt op de grond en sluit de ogen. Het is doodstil. Op een onzichtbaar teken slaat iedereen een kruisje en staat op. Uit de geluidsboxen klinkt een oud traditioneel Oekraïens lied. Denys (10) zingt uit volle borst mee en dan begint de dansles. “Hopak is één van de nationale dansen van Oekraïne. Het is een combinatie van pasjes en vechttechnieken”, legt Denys uit. De dans komt van de Kozakken die oorspronkelijk Oekraïens zijn en bekend werden als gewapende ruiters in het Russische leger van de tsaar. De reputatie van deze krijgers is groot. Er zijn mensen die geloven dat ze magische krachten hadden en zelfs voorwerpen konden laten vliegen.

Ondertussen is Oekraïne een echt land en geen deel meer van de Sovjet-Unie. En de Kozakken zijn populairder dan ooit, helemaal sinds het Oekraïense leger in het oosten van het land vecht tegen onafhankelijkheidsstrijders. Veel jongeren en kinderen dragen hun haar zoals de Kozakken vroeger en willen Hopak leren. Net als Denys. "Het is een deel van mijn cultuur.” Dan stapt hij naar voren en daagt een andere danser uit. Ze wervelen om elkaar heen terwijl ze de ene na de andere hoge sprong en draaibewegingen maken.

In een gymzaal in Amsterdam staan de dansers in een kring. Thibault (11) zingt en klapt op de klanken van de tamboerijn en berimbau, een snaarinstrument met een uitgeholde kalebas. Dan krijgt Thibault oogcontact met een danser in de cirkel en stapt hij naar voren. Hij zakt diep door zijn knieën en maakt een radslag.

Verboden

Capoeira werd al gedaan in landen als Angola en Mozambique. Toen de Portugese kolonisator slaven naar Brazilië verscheepte, namen de Afrikanen hun Capoeira mee naar de andere kant van de oceaan. Officieel was het voor slaven verboden om te dansen of te sporten. Maar buiten het oog van hun meesters, deden ze het toch. Vandaar dat Capoeira bewegingen zo laag bij de grond zijn. Zo waren de slaven onzichtbaar in de velden katoen en suikerriet. Er zijn verhalen dat ze op deze manier zo sterk en lenig werden dat ze wisten te ontsnappen van de plantages.

Brazilië

“Je zegt altijd Capoeira spelen. Er is geen winnaar of verliezer, het gaat erom wie sneller of creatiever is. En het is niet de bedoeling dat je elkaar met trappen raakt of echt pijn doet”, vertelt Thibault die opgroeide met de vechtdans. Elk jaar gaat hij op vakantie naar Brazilië. Daar ziet hij vaak op straat mensen Capoeira spelen. “Het
maakt me trots dat ik ook iets van de Braziliaanse cultuur doe. Het is toch het land van mijn vader.”

Op het strand van Castricum is het rugbyteam van Sem (12) bij elkaar gekomen. Hun trainer Bob komt uit Nieuw-Zeeland en leert hen vandaag een van de vele Haka’s: oorlogsdansen van de Maori. Traditioneel werden ze op het slagveld uitgevoerd, maar ook als volken bij elkaar kwamen in vrede om de goden gunstig te stemmen. Zo ziet de rugby training er niet altijd uit, maar af en toe besteden ze aandacht aan de gebruiken van de Maori.

Rugby

Sem: “Het is niet mijn cultuur, maar het hoort wel bij rugby. En daarom vind ik het leuk om er iets over te leren. Het eerste nationale rugbyteam van Nieuw-Zeeland bestond uit Maori.” Sem en zijn teamgenoten stampen op het zand, slaan met hun handen op de bovenbenen en rollen met hun ogen. Af en toe steekt iemand met een harde schreeuw z’n tong uit. Zo ver mogelijk.

Hun trainer legt uit wat dat betekent: ‘ik lust je rauw’. En dat bedoelden de Maori letterlijk. De tijd dat de Maori met elkaar vochten en mensenvlees aten, is allang voorbij. Maar de tradities worden met veel respect in leven gehouden, bijvoorbeeld tijdens bruiloften of begrafenissen. En het Nieuw-Zeelandse rugbyteam? Dat probeert zo af en toe voor een belangrijke wedstrijd met een Haka hun tegenstanders op het speelveld angst aan te jagen.

Het is acht uur ‘s ochtends. Reem valt bijna in slaap. In het vliegtuig heeft ze geen oog dicht gedaan. Slapen is zonde, zegt Reem lachend. “Er was zóveel te doen. De zes uur vlogen voorbij! Ik heb de film ‘Dolphin Tale’ gezien en spelletjes gedaan.” Haar broertje Abdul-Rafouf (8) roept: “Kom je mee op de glijbaan?” Reem springt op. “Bewegen is het beste middel tegen vermoeidheid!”

Wachtkamer

Reem en Abdul-Raouf zijn, samen met hun ouders in het gebied achter de paspoortcontrole. Dat is de plek op Schiphol waar mensen wachten op hun volgende vlucht. Die van Reem gaat over vier uur. Gelukkig hoeft ze zich niet te vervelen. Er zijn winkels en restaurantjes, een speeltuin en een groot beeldscherm met het laatste nieuws.

Lekkere kip

Gisteren vertrok Reem uit Canada. “Daar heb ik drie jaar gewoond. Ik vond het er wel leuk, maar ik had altijd heimwee naar Libanon. Mijn oma daar maakt de lekkerste kip van de wereld. Zij woont er nog. Ik ben ook in Libanon geboren, maar toen ik nog een baby was verhuisden we naar Abu Dhabi in het Midden-Oosten.” Door het werk van haar vader verhuist het gezin regelmatig

“Nu gaan we eerst op vakantie naar Libanon. Ik heb mijn oma al een jaar niet gezien! Daarna gaan we weer naar Abu Dhabi. Ik ben graag in het Midden-Oosten. Het eten daar is geschikt voor moslims, halal heet dat". Reem heeft weinig spullen in haar handbagage. Alleen een iPad. Geen foto’s van vrienden of van het huis waar ze in Canada woonde. “Plekken en mensen bewaar ik in mijn hoofd en in mijn hart.”

• Verenigde Staten
• China
• Canada
• Verenigde Arabische Emiraten
• Nederlandse Antillen

• Transfer betekent overstappen
• Passagiers die over moeten stappen wachten achter de paspoortcontrole
• Voor 40% van de reizigers die op Schiphol landt, is Schiphol een overstappunt

Ivan woont in een klein dorpje verscholen tussen de bergen van Bosnië en Herzegovina. Twintig jaar geleden werd hier zwaar gevochten door Bosnische moslims, Kroaten en Serviërs, de drie grootste bevolkingsgroepen van het land. Ivan is katholiek en laat zijn kerk zien. 

Hoe graag doen kinderen vrijwillig iets voor een ander zonder daarvoor betaald te krijgen? Kindertijdschrift Samsam deed onderzoek en vroeg het 787 kinderen van 7 tot 12 jaar.

En wat blijkt? 40% doet wel eens vrijwillig een klusje voor een ander: 4 van de 10 kinderen doet dus  weleens klusjes voor iemand die geen familie is. En dus zonder dat ze daar geld voor krijgen. 1 op de 3 doet dat zelfs iedere week.

1 op de 3 kinderen doet af en toe iets voor de buren. En 21% verzorgt een dier voor iemand anders. Van de kinderen die nooit iets doen voor iemand anders die geen familie is, zou 75% dat wel willen. En dan het liefste voor:

- ouderen (47%)
- zieken (31%)
- de speeltuin/kinderboerderij (29%)

750 kinderen tussen 7 en 12 jaar vulden de Samsam-vragenlijst in over klusjes doen voor iemand die geen familie van je is en zonder dat je daar zelf geld voor krijgt. 

Vul nu zelf onze stelling in: Iedereen op de basisschool moet klusjes doen voor iemand in de buurt.

Vanavond wandelen Chris en Walid 5 kilometer door een veilige stad: dat is natuurlijk niets vergeleken bij wat vluchtelingen moeten doen. Zij leggen veel grotere afstanden af, en dan ligt er ook nog gevaar op de loer. 

Om mensen hierbij stil te laten staan én om geld in te zamelen voor hulp aan Syrische vluchtelingen wordt vandaag de Nacht van de Vluchteling gehouden. Deelnemers laten zich sponsoren en storten het bedrag op de bankrekening van de stichting. 

Steeds meer meisjes in Marokko gaan naar school. Zoals Wiam (9) uit de stad Fez. 

Haar school is wel heel bijzonder: ze hebben er computers, krijgen les in karate en spelen toneel. 

De schooldirecteur hoopt zo dat leerlingen niet stoppen met school om te gaan werken. 

Vandaag hijst Wiam de vlag op het schoolplein.