Op een heuvel staan vier huizen, verscholen tussen dor en dicht struikgewas en lange, dunne bomen. De wind laat de bladeren ritselen en er loeit een koe. Maar Andy hoort deze geluiden niet. Hij is doof geboren, als enige in zijn familie. Niemand weet waardoor hij niet kan horen. Maar in zijn provincie komt opvallend veel meer doofheid voor dan op andere plaatsen in het land. Er is alleen geen geld en geen kennis om uit te zoeken waardoor dit komt.

Andy woont hier met zijn moeder in een van de vier huizen, zijn grootouders wonen naast hen, in het derde huis woont een tante en drie neefjes en nichtjes. Het vierde gebouw is de keuken die zedelen. Zijn moeder is aan het werk in een winkel, vertelt Andy in gebaren, via een gebarentolk. Ze is eigenlijk lerares, maar kan nergens werk vinden. Andy doet graag klusjes in en rond de huizen. Hij veegt de vloer en verzorgt de kuikens, eenden en kalkoenen.

Gebarenjuf

Andy verveelt zich eigenlijk nooit. Hij kijkt graag tv of voetbalt met z’n vrienden. En: elk moment kan zijn gebarenjuf Nancy komen, om via haar laptop en een usbstick wat nieuwe filmpjes met nieuwe gebaren op zijn tablet te zetten. Dat deed ze de afgelopen twee jaar zo elke maand. Nancy werkt voor een organisatie die mensen met een beperking helpt en ze geven dus onder andere les in gebarentaal. Deze organisatie werkt samen met het Liliane Fonds in Nederland dat kinderen met een handicap in arme gebieden helpt. “Voordat ik gebarentaal leerde, gebruikte ik zelfbedachte gebaren”, vertelt Andy. Zowel om met familie, vrienden als klasgenoten te praten. Die kunnen allemaal wel horen en hij ging tot twee jaar geleden alleen naar een gewone school, zo’n uur lopen van huis. “Ik loop altijd samen met iemand, ze vinden het gevaarlijk als ik alleen zou gaan omdat ik het verkeer niet hoor.” Niet dat het nou heel druk is op de straten en wegen, maar toch. “Ik kon de meester alleen begrijpen, als hij op het bord schreef. En dan schreef ik het over in mijn schrift. Soms moest ik in het schrift van andere kinderen kijken en het van hen overschrijven.” Dit was niet altijd makkelijk voor hem en hij voelde zich soms wat alleen. Maar dat is nu veranderd.

Dove kinderen

Vlak voor de coronapandemie uitbrak, begon Andy met lessen bij de organisatie. Daar leerde hij zo’n veertig andere dove kinderen kennen. Het was voor het eerst dat hij andere doven ontmoette. En daardoor voelde hij zich meer onderdeel van een groep, met dus ook een eigen taal. Die van de gebaren. Andy wist natuurlijk wel dat gebarentaal bestond, want hij zag gebarentolken tijdens het nieuws en berichten van de regering op tv. Alleen begreep hij die nooit. Nu hij zelf ook de gebarentaal in de vingers krijgt, is hij veel opgewekter en minder verlegen. Het was wel even slikken dat de organisatie door de coronamaatregelen sloot en de lessen stopten. Maar gelukkig bedachten ze er iets op. “Ik kreeg een tablet van de organisatie waar gebarenjuf Nancy bij ieder van ons thuis steeds nieuwe filmpjes met gebaren op zette.” Zo kon hij toch verder oefenen. “Mijn moeder probeert het nu ook te leren door samen de video’s te bekijken.” De tablet is een van de weinige apparaten in huis die op stroom werkt. Ze hebben wel een tv en een koelkast. “Maar de stroom valt vaak uit. Gisteren hadden we bijvoorbeeld drie uur achter elkaar helemaal geen stroom.” Er is wel 4G, maar dat werkt niet altijd en overal even goed. Vandaar dat de gebarenlessen niet online konden of worden gestuurd via de mail.

In de provincie waar Andy woont, zijn ongeveer negenhonderd dove mensen. Nog geen honderd van hen leren gebarentaal. De meeste families in de dorpen hebben geen geld voor dit speciale onderwijs of om naar het dorp te reizen. Of familieleden zijn bang dat hun dove kind het niet kan. Soms schaamt de familie zich voor hun kind met een beperking. Ze willen hun dove kind het liefst verbergen, omdat ze geloven dat het een straf van God is dat ze een doof kind hebben gekregen. Maar daar heeft Andy geen last van. “Ik wil graag leraar gebarentaal of boekhouder worden”, droomt Andy. Of dat gaat lukken, wordt spannend. Er is geen school of universiteit in de buurt waar hij kan verder studeren met een gebarentolk. Maar tot die tijd probeert hij zoveel mogelijk van Nancy te leren. Vandaag staat op het lesprogramma: het volkslied van Guatemala. “Nu kan ik eindelijk meedoen als m’n klasgenoten het volkslied zingen tijdens het hijsen van de vlag.”