Het is muisstil in het lokaal. Bruke (10) en zijn klasgenoten buigen zich net over een ingewikkelde som. Maar dan ineens klinkt de ringtone van de meester. Bruke zucht. Dat zal wel weer even gaan duren. In Ethiopië is het heel normaal dat leerkrachten tijdens de les privégesprekken voeren. “Je mag er niets van zeggen, want de leerkracht is de baas.” In de bioscoop bellen is ook heel gewoon, net als je telefoon gebruiken in de winkel of tijdens het eten in een restaurant.

Straf

Bruke is geboren in Amerika, maar hij woont sinds z'n tweede in Addis Ababa, de hoofdstad van het Afrikaanse land Ethiopië. Aan zijn stem hoor je wel wat hij vindt van het mobiele telefoongebruik van zijn docent. “En bellen is niet het enige. Hij gebruikt ‘m ook om iets op te zoeken op internet, om dingen uit te rekenen, te sms’en en om foto’s te maken. Wij moeten onze telefoon en tablets thuislaten, want ze denken dat die ons afleiden. Een keer nam iemand toch een laptop mee. De meester pakte 'm af en geeft 'm pas terug als het schooljaar voorbij is.”

Dan gaat de bel en Bruke pakt z’n rugtas in. Snel naar huis, om spelletjes te spelen op zijn iPhone 4. “Ik vind vooral Crossy Road heel leuk. Mijn telefoon is een oude van mijn vader. Zonder simkaart. Mijn ouders willen niet dat ik sms’jes of appjes kan versturen of op internet ga.” Thuis is er ook geen internet. Een aansluiting is heel duur: wel 500 euro per maand. En die valt dan ook nog eens regelmatig weg. Wi vind je alleen in de grote, dure hotels of in luxe winkelcentra. Maar daar gebruiken dan zoveel mensen dezelfde verbinding, dat die heel traag is.

Facebook

Zelf gaat Bruke eigenlijk nooit op internet. Hij heeft bijvoorbeeld ook nog nooit Google gebruikt. Zijn ouders zijn een beetje ouderwets. Ze zijn bang dat hij op internet slechte dingen ziet. De ouders van zijn klasgenoten zijn net zo streng. Niemand mag op Instagram of Snapchat en in zijn klas heeft niemand een account. “Maar als ik zestien ben, krijg ik een simkaart en mag ik op Facebook. Nu stuur ik vrienden af en toe een berichtje via WhatsApp of Viber op de telefoon van m’n vader. Maar hij leest dan altijd mee met wat ik schrijf."

Ethiopië hoort bij de landen met het laagste aantal mobiele telefoons.Slechts de helft van alle inwoners heeft een mobielEthiopië hoort bij de landen met het laagste aantal mobiele telefoons. Slechts de helft van alle inwoners heeft een mobielnummer. De meesten hebben een goedkope telefoon uit China, met een zaklamp erin. Handig, want de stroom in Ethiopië valt vaak uit. Smartphones zijn verschrikkelijk duur, net als alle andere elektronische apparaten. Eigenlijk is alles uit het buitenland voor de meeste mensen onbetaalbaar. Dat komt door de importbelastingen, die zijn vaak meer dan het dubbele van de waarde van het apparaat. Vroeger werden mobieltjes het land in gesmokkeld: verstopt in een jas- of broekzak. De regering steekt daar nu een stokje voor. Als een nieuwe of gebruikte telefoon Ethiopië binnenkomt, moet die eerst geregistreerd worden bij een telefoonwinkel. Deze winkels zijn van de regering die ook eigenaar is van de enige provider in het land. Als je de telefoon registreert, betaal je meteen de belasting voor het importeren. Zonder die registratie doet je telefoon het niet. Bijna alle telefoons zijn prepaid, alleen bedrijven en overheidsinstellingen kunnen een abonnement krijgen. Het telecombedrijf van de staat is bang dat mensen hun telefoonrekeningen niet kunnen betalen.

Zoals elke dag staat zijn vader hem om drie uur al op te wachten voor school. Bruke en zijn broertje Kedus stappen in. Hun vader is aan de telefoon. Hij heeft een bedrijf en verhuurt stoelen voor bruiloften en begrafenissen. "Gelukkig belt hij in de auto wel altijd handsfree. Als hij druk is met zijn werk, mag ik soms een mail of sms sturen met zijn telefoon. Die schrijf ik in het Engels, want we gebruiken geen Amhaars alfabet op de telefoon. Daarvoor heb je een speciale app nodig en het is onhandig. Het Amhaarse alfabet heeft ruim tweehonderd letters en die passen niet op een toetsenbord.”
Bruke kan niet wachten tot ze thuis zijn. “In de tijd dat ik op school was, heeft mijn telefoon aan de oplader gelegen. Gelukkig was er elektriciteit. Dat is niet altijd zo. Als de elektriciteit is uitgevallen, mag ik soms de powerbank van mijn moeder lenen. Mijn oom heeft die meegebracht van een zakenreis naar China. In Ethiopië zijn ze heel duur.”

Regels

Dan begint z'n broertje Mahari van twee te krijsen. Zodra hij schermen ziet, wil hij ook. Het lijkt wel een verslaafde peuter. “Zo gaat het nu altijd,” zucht Bruke. Gelukkig is het tijd om aan tafel te gaan. En in huis geldt de regel: geen telefoon of tablet tijdens het eten. Voedsel was er nooit in overvloed in Ethiopië en het land heeft een geschiedenis van hongersnood. “Ik vind het niet fijn als mensen bellen tijdens het eten. Je moet respect hebben voor je maaltijd en dat kan niet als je op hetzelfde moment aandacht geeft aan je telefoon.”

In veel Afrikaanse landen was een vaste telefoonlijn voor de meeste mensen te duur. Mobiel bellen is wel betaalbaar. Nu doen mensen in Afrika zelfs meer met hun telefoon dan in het westen. Bijvoorbeeld boodschappen betalen.